Inleiding

Deze Leidraad heeft betrekking op ‘regelbeheer’.

Onder regel verstaan wij in deze Leidraad: "Een logisch of rekenkundig construct dat is gebaseerd op wet- en regelgeving of beleid en rechtstreeks sturing geeft aan de primaire taak van een uitvoeringsorganisatie".

Voorbeeld

Voor het recht op huurtoeslag moet aan voorwaarden zijn voldaan die zijn opgenomen in de artikelen 2 (voorwaarden huishouden), 5 (voorwaarden rekenhuur), 7 (draagkracht), 8 (meerderjarigheid huurder), 9 (één huurder) en 11 (voorwaarden woning) van de Wet op de huurtoeslag en artikel 10 van de Algemene wet inkomensafhankelijke regelingen (meerderjarigheid). Omgezet naar een regel volgens de notatiewijze van RuleSpeak® luidt deze als volgt:

HT-BR01: Recht op huurtoeslag Een huurder van een woning heeft op de peildatum alleen recht op huurtoeslag indien aan alle volgende voorwaarden is voldaan:

de huurder is meerderjarig,
het huishouden van de huurder voldoet aan de huishouden-voorwaarden,
de woning voldoet aan de woning-voorwaarden,
de draagkracht van de huurder voldoet aan de draagkracht-voorwaarden,
de rekenhuur die de huurder voor de woning betaalt voldoet aan de rekenhuur-voorwaarden,
er is geen andere natuurlijke persoon die voor de woning huurtoeslag ontvangt.

Om regels te kunnen gebruiken bij deze uitvoering, dienen de regels op een vaste, methodische, herhaalbare manier te worden opgesteld, gestructureerd, geactualiseerd en beheerd.

Doel van de Leidraad

Regelbeheer wordt door uitvoeringsorganisaties op uiteenlopende wijze toegepast. Een constante die door alle uitvoeringsorganisaties wordt gedeeld, is de noodzaak de wet uit te voeren volgens de door de wetgever beoogde interpretatie, volgens de beginselen van behoorlijk bestuur te handelen en de uitvoering zo soepel mogelijk aan te kunnen passen aan nieuwe inzichten uit de politiek.

Door het toepassen van regelbeheer wordt beoogd de volgende “business”-doelen te bereiken:

Rechtmatig – de uitvoering is conform wet- en regelgeving
Consistent – ongeacht het kanaal worden wet- en regelgeving op dezelfde wijze uitgevoerd
Uitlegbaar – het waarom/bestaansrecht van een dienst, de bij de uitvoering van de dienst gebruikte regels, het individuele besluit en de bedoeling van de wet zijn voor de klant beschikbaar en helder
Wendbaar – de uitvoeringsorganisatie is in staat om wijzigingen in wet- en regelgeving tijdig te kunnen doorvoeren in de verschillende uitvoeringsonderdelen van de organisatie.

Deze leidraad, gericht op zowel business- als IT-aspecten van regelbeheer, gaat overheidsorganisaties helpen in de vorm van kaders, methoden, richtlijnen, adviezen en best-practices, om bovenstaande doelen te bereiken. Er worden richtlijnen uitgewerkt met als scope deelbare en herbruikbare bouwblokken.

De architectuurprincipes in de leidraad regelbeheer zouden onderdeel moeten zijn van de Enterprise Architectuur van elke uitvoeringsorganisatie en dienen hierin verankerd te worden.

De leidraad is geschreven voor overheidsorganisaties. In bijgaande figuur is weergegeven hoe onderdelen van de leidraad regelbeheer, de principes, kaders of methode kunnen worden geïmplementeerd in de Enterprise Architectuur van overheidsuitvoeringsorganisaties.

Doelgroep van de Leidraad

Deze leidraad is bedoeld voor iedereen bij uitvoeringsorganisaties die zich bezig houdt met tot uitvoer brengen van wet- en regelgeving.

Onder andere:

“business”-medewerkers, vooral de medewerkers werkzaam op het gebied van informatievoorziening,
regelanalisten,
gegevensontwerpers,
gegevensanalisten,
procesontwerpers,
business analisten,
beleidsmedewerkers,
architecten en
wetsjuristen
van de verschillende overheidsorganisaties.

Twee zichtlijnen

Uitgaande van de ervaringen bij de deelnemende organisaties van de Expertisegroep met betrekking tot de toepassing van regelbeheer, hanteert de leidraad regelbeheer twee zichtlijnen:

Van wet naar loket
Feedback op de wet

Beide zichtlijnen zijn in onderstaande figuur verbeeld:

Zichtlijn 1: Van wet naar loket

In het eerste perspectief wordt regelbeheer ingezet om wet- en regelgeving tot uitvoering te brengen. Kortom: de weg van wet naar loket. Het loket is dan een symbool voor alle vormen van uitvoering, uiteenlopend van voorlichting tot bezwaar en beroep. De nadruk ligt in deze zienswijze op de voorbereiding van uitvoering in het loket.

Bezien volgens de zichtlijn ‘van wet naar loket’, leidt dit de volgende kernvraag:
Wat heeft een uitvoeringsorganisatie nodig om de wet rechtmatig te interpreteren, consistent toe te passen en uit te leggen en om hierin wendbaar te zijn?

In het eerste deel van deze Leidraad wordt deze kernvraag beantwoord. Aan de hand van het in de kernvraag genoemde viertal met regelbeheer te realiseren businessdoelen (rechtmatig, consistent, uitlegbaar en wendbaar) worden de relevante aspecten benoemd en vervolgens de bouwblokken waarmee invulling wordt gegeven aan deze aspecten.

Zichtlijn 2: Feedback op de wet

De tweede zichtlijn van de leidraad regelbeheer is die van de praktijk: wanneer een wet eenmaal “in het loket” wordt toegepast, weet men hoe het echt gesteld is met de uitvoerbaarheid, handhaafbaarheid en de effecten van de wet op de maatschappij.

Bovendien is het niet zo dat normen in wet- en regelgeving zich klip-en-klaar laten toepassen. Zowel de omvang van de meeste juridische domeinen als de complexe werkelijkheid dwingen de uitvoeringsorganisatie aandacht te vragen voor uitvoerings- en handhavingsaspecten van wet- en regelgeving. Dit perspectief wordt kort aangeduid als : feedback op de wet.

In dit perspectief ligt de nadruk op verbeterslagen om in de toekomst zowel tot slagvaardiger uitvoering te komen als meer doeltreffend beleidsdoelen te realiseren.

Ondanks de soms grote verschillen in de verhouding tussen 'het departement' en de uitvoeringsorganisatie, is voor alle leden van de Expertisegroep herkenbaar dat er op de werkvloer dagelijks kennis wordt opgedaan over het effect dat wet- en regelgeving heeft op de maatschappij. Helaas is ook herkenbaar dat maar een zeer klein deel van deze kennis wordt teruggekoppeld aan de beleidsmakers op het departement.

Het belang van deze terugkoppeling neemt toe, omdat technologische vernieuwingen zich in steeds hoger tempo voltrekken en de werkelijkheid steeds complexer wordt.

Deze overwegingen leiden tot de kernvragen die in het tweede deel van dit document van een antwoord worden voorzien:

Welke mogelijkheden biedt regelbeheer om de impact van nieuwe wetgeving inzichtelijk te maken? Wat heeft een uitvoeringsorganisatie nodig om de wetgever dit inzicht te verschaffen?

Leeswijzer

In Leidraad Regelbeheer Van wet naar loket wordt aangegeven waarom vele handen zwaar werk maken en wordt regelbeheer door de architectenbril bekeken, waarbij ‘rechtmatig’, ‘consistent’, ‘uitlegbaar’ en ‘wendbaar’ worden geïntroduceerd. Vervolgens worden deze businessdoelen en hun implicaties voor regelbeheer, verder uitgewerkt. Er wordt benoemd welke aspecten hierbij van belang zijn en welke bouwblokken nodig zijn om deze doelen te bereiken.

In Leidraad Regelbeheer Feedback op de wet is de tweede zichtlijn uitgewerkt. Zowel de dialoog met de wetgever over de kwaliteit van de wet, als de dialoog over de impact van de wet worden uitgewerkt, waarbij de relevante aspecten en bouwstenen - op eenzelfde manier als in het eerste deel van deze leidraad - worden uitgewerkt.