Wendbaar wetgeven: De wetgever als systeembeheerder

Samenvatting

Dit boek gaat over de wet in wording, vanuit het perspectief van de wet in werking. Uitvoeringsorganisaties van de rijksoverheid, zoals de Belastingdienst, het UWV, de SVB, de IND en DUO, gebruiken ICT-systemen voor de uitvoering van wetgeving waarin verplichtingen en aanspraken zijn opgenomen voor burgers en bedrijven. Het kan gaan om het toekennen van uitkeringen of toeslagen, het verlenen van vergunningen of het heffen en innen van belastingen. De schaal waarop zij werken maakt inzet van ICT onmisbaar: het gaat vaak om grote groepen burgers en bedrijven en de tijd waarin beslist moet worden is meestal kort. Daarnaast willen zij dienstverlenend zijn, niet alleen omdat de samenleving dat vraagt van de overheid, maar ook omdat de ervaring leert dat dat de naleving van regels door burgers en bedrijven ten goede komt.

Om wetgeving te kunnen uitvoeren met behulp van ICT – verder spreek ik van digitale uitvoering – moet deze vertaald worden naar systeemspecificaties. Die vertaling houdt in dat de wetgeving (vaak in stappen) geformaliseerd wordt tot de opdrachten – in de vorm van algoritmen in softwarecode – op grond waarvan een systeem zijn taken uitvoert. Omdat de termijn voor implementatie van nieuwe wetgeving vaak kort is, zoeken uitvoeringsorganisaties naar manieren om het aanpassingsvermogen van hun ICT-systemen te vergroten. Dat gebeurt onder meer door het toepassen van ontwikkelmethoden waarbij de specificaties niet meer diep worden weggeprogrammeerd in de systemen, maar in de vorm van kennismodellen buiten de systemen worden gemodelleerd en onderhouden. Dat kan worden aangeduid als kennisgebaseerd werken. Het beoogt bij te dragen aan een wendbare wetsuitvoering. De term wendbaar geeft daarbij uitdrukking aan het vermogen om gemakkelijk(er) in te spelen op snel veranderende omstandigheden.

Trefwoorden

• wetgeving
• wetgevingsproces
• ICT
• agile
• LegOps